آنتی اکسیدان و رادیکال آزاد

انواع آنتی اکسیدان:

آنتی اکسیدان ها به دو دسته تقسیم میشوند:

• محلول درآب: اکسیدان های موجود در مایع سلولی و پلاسمای خون را از بین می برند.

• محلول در چربی: از غشای سلولی محافظت می کنند.

ویتامینE:

یک ویتامین محلول در چربی است که در مقابل اثرات مخرب رادیکال آزاد و ترکیبات شیمیایی محافظت می کند. بیشتر در دانه و مغزهای روغنی یافت می شود.

این ویتامین در لایه چربی دیواره سلول و داخل سلول قرار می گیردو از تخریب دیواره سلول جلوگیری میکند.

مهمترین عامل برای داشتن سیستم ایمنی قوی، پوست سالم، چشم های سالم می باشد همچنین از لطمه دیدن رگ ها و سکته قلبی پیشگیری می کند.

کمبود آن باعث احتمال ابتلا به سرطان، ابتلا به بیماری قلبی، اختلال بینایی، ضعف عضلات، عدم توانایی در خفظ تعادل، زخم سریع پوستی، خستگی و سوزن سوزن شدن بدن

منابع حاوی ویتامین E:

روغن جوانه گندم، روغن فندق، روغن بادام، روغن هسته انگور، روغن آفتابگردان، روغن زیتون، روغن ذرت، انواع مغز آجیل، اسفناج، کلم پیچ، سویا، سیب زمینی، هلو، اووکادو، کیوی، کلم بروکلی، گوجه فرنگی

میزان نیاز روزانه بدن انسان به این ویتامین 4 تا 15 میلی گرم می باشد. مصرف بیش از حد آن باعث تهوع، سردرد، خونریزی، خستگی، نارسایی کلیه می شود.

ویتامین C:

ویتامین C  یا اسکوربیک اسید که از ویتامین‌های محلول در آب است،در میوه‌ها مخصوصاً میوه‌های ترش و مرکبات و دیگر میوه‌ها و گیاهان سبزیجات و صیفی‌ها موجود است. در برابر حرارت و مواد قلیایی و طول زمان از بین می‌رود و در بدن ذخیره نمی شود باید به طور پیوسته و منظم مصرف شود. از مهم‌ترین آنتی اکسیدان‌ها است که نقش مهمی در سلامتی بدن و دستگاه ایمنی دارد.

این ویتامین از آسیب زدن رادیکال آزاد به سلول ها و بافت های بدن جلوگیری میکند، موجب محافظت پوست در مقابل آثار مخرب اشعه ماورای بنفش نور خورشید می شود. افزایش قدرت ایمنی، استحکام لثه و دندان، ساخت کلاژن و از بالا رفتن کلسترول خون و ایجاد لخته های خون در رگ پیشگیری می کند.

مصرف این ویتامین باعث جذب بهتر آهن در بدن می شود و به افرادی که کم خونی دارند توصیه می شود.

اضافه ویتامین C از طریق ادرار دفع می شود اما مصرف زیاد آن باعث تکرر ادرار، سنگ کلیه و اسهال می شود.

منابع حاوی وینامین C:

فلفل تند، توت فرنگی، کلم بروکلی، گریپ فروت، گوجه فرنگی، انبه، لیمو، گل کلم، سیب زمینی، هندوانه، اسفناج، کلم، نارنگی، مرکبات، کیوی، سبزی ها، جگر

بتاکاروتن:

بتاکاروتن یک رنگدانه زرد-نارنجی است و آنتی اکسیدانی قوی که از تولید رادیکال آزاد در بدن جلوگیری می کند.این ترکیب محلول در چربی است و پیش ساز ویتامین A یعنی در بدن تبدیل به ویتامین A می شود. برای حفظ سلامتی بافت ها ضروری است و خطر ابتلا به سزطان را کاهش می دهد. در گیاهان و میوه ها یافت می شود.

اگر ذخیره بتاکاروتن در بدن کافی نباشد توان سیستم ایمنی برای مقابله با عوامل بیماری زا کاهش می یابد و بدن در معرض ابتلا به انواع عفونت ها قرار می گیرد

منابع حاوی بتاکاروتن:

اسفناج، هویچ، مرکبات، زردآلو، طالبی، کدو تنبل، انبه، فلفل دلمه ای زرد و قرمز، گوجه فرنگی، کاهو، چغندر، هلو، شلیل، آلو، گرمک، خرمالو، نارنگی

هر قدر رنگ سبز یا نارنجی سبزی یا میوه تیره تر باشد بتاکاروتن بیشتری در خود دارد. مقادیر توصیه شده روزانه برای مردان 6 میلی گرم و زنان 8/4 میلی گرم است.

کمبود بتاکاروتن باعث خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی، سرطان روده ، معده، ریه، گردنه رحم، کاهش توان سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماری زا می شود.

بتاکاروتن اضافی در بافت چربی بدن ذخیره می شود و به طور مستمر به ویتامین تبدیل می شود. مصرف زیاد از معمول آن می تواند منجر به هایپرکاروتنوئید شود که طی آن رنگ پوست بخصوص در کف دست و پاها زرد رنگ می شود اما در زمانی که مصرف آن کاهش یابد یا قطع شود برطرف می شود.

سلنیوم: 

یکی از عنصرهای شیمیایی غیر فلزی و کمیاب است. مصرف مقدار زیاد آن سمی است ولی در مقدار کم برای فعالیت سلول‌ها لازم است. بیشتر سلنیوم مورد نیاز بدن از مواد غذایی تأمین می‌شود. این ماده آنتی‌اکسیدان قوی است بنابراین از واکنش‌های شیمیایی زیان‌آور جلوگیری می‌کند. مصرف سلنیوم به همراه ویتامین «ای» سلامت عمومی بدن را تقویت می‌کند و در درمان یا پیشگیری بسیاری از بیماریها مؤثر است.

سلنیم می‌تواند دردها و آثار التهابی آرتروز را کاهش دهد. اثر مهم سلنیم در سیستم ایمنی، به دلیل افزایش رشد لنفوسیت‌های نوعB و تولید آنتی‌بادی است. این اثر در کنترل بیماری ایدز بسیار مهم است. سلنیم باعث کاهش نسخه‌برداری ویروس HIV می‌شود. سلنیم متابولیسم هورمون تیروئید افزایش می‌دهد و در درمان ناباروری، ناراحتی‌های پوستی، اضطراب، آسم، حفظ جوانی، انعطاف بافت‌ها، گر گرفتگی دوران یائسگی، کمک به فائق آمدن بر سرطان و پیشگیری و معالجه شوره سر اثر مهمی دارد.

منابع حاوی سلنیم:

سبوس گندم، کره، ماهی و ماهی صدف، سیر، غلات، تخم آفتابگردان، کنجد و آجیل، یونجه، ریشه باباآدم، دانه رازیانه، برگ تمشک یافت می‌شود.

ملاتونین:

از جمله هورمون هایی که در بدن نقش آنتی اکسیدان دارد. غده کوچکی در مغز تولید می شود و به تنظیم چرخه خواب و بیداری در بدن کمک می کند. مقدار بسیار کمی در غذاهایی مانند گوشت، حبوبات، میوه ها و سبزی ها وجود دارد. حرکات نامنظم چشم در ترشح ملاتونین تاثیر مستقیم دارد.

ملاتونین در درمان اختلال خلقی، تنظیم خواب، کاهش سر درد، تقویت دستگاه ایمنی موثر است.

رادیکال آزاد: 

رادیکال آزاد به اتم، مولکول یا یونی گفته می‌شود که پوسته الکترونی آن ناقص باشد. در اثر شکستگی یک پیوند از یک مولکول پایدار ایجاد می‌شوند. همین ویژگی باعث افزایش واکنش‌های شیمیایی آنها می‌شود. 

بعد از تشکیل یک رادیکال آزاد، واکنش‌های زنجیره‌ای اتفاق می‌افتد. رادیکال آزاد با گرفتن یک الکترون از یک مولکول، آن را به یک مولکول ناپایدار و رادیکال آزاد تبدیل می‌کند. این مولکول ناپایدار نیز با گرفتن یک الکترون، ‌مولکول دیگری را به رادیکال آزاد تبدیل می‌کند که این روند پشت سر هم ادامه پیدا می‌کند تا بطور کامل یک سلول از بین برود. واکنش‌های زنجیروار رادیکال آزاد می‌تواند سبب تخریب غشای سلولی و عدم کنترل ورود و خروج مواد به سلول شوند.

رادیکال‌های آزاد برای زنده نگه داشتن سلول، حیاتی هستند. زیرا بدون آن‌ها، سلول‌ها ممکن است به شکل غیرقابل کنترلی به رشد و تقسیم کند. این رادیکال‌ها برای پیشگیری از عفونت بسیار ضروری هستند. وظیفه رادیکال آزاد شامل تصفیه خون و دفع از طریق ادرار نیز می‌شود. رادیکال‌های آزاد فوق اکسید و نیتریک اکسید در ارگانیسم‌های بدن، عملکرد تنظیم مانند ضخامت رگ خونی و فشارخون‌کننده دارند.

رادیکال‌های آزاد با واکنش‌های مختلفی در بدن، جو و خارج از جو زمین تولید می‌شوند. در انسان، مهم‌ترین رادیکال آزاد اکسیژن است. مولکول اکسیژن در معرض پرتوهای مختلف، استرس یا دودهای ناشی از استعمال سیگار، با گرفتن تک الکترون از دیگر مولکول‌ها، دست به تخریب دیگر مولکول‌ها، سلول‌ها و دی‌ان‌ای می‌زند. زمانی که تعادل لازم بین آنتی اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد برقرار نباشد، افزایش تجمع رادیکال آزاد سبب تخریب مولکول‌های بدن مانند نوکلئو‌اسیدها، پروتئین‌ها و لیپیدها و سبب بروز بیماریهایی مثل: سرطان، آرتریت روماتوئید، آلزایمر، تنگی نفس، دیابت، نارسایی قلب، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی، پیری زودرس، آسیب به پوست و آسیب‌های چشمی و در کل ضعف سیستم ایمنی بدن است. در این میان آنتی اکسیدان ها به عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با رادیکال‌های آزاد و بازسازی سلول‌های تخریب شده مطرح می‌شوند چرا که موجب تخریب آن و افزایش کارایی سیستم ایمنی بدن در مقابل انواع بیماری‌ها می‌گردند.